Նոյեմբերի 7, 2022թ. |  հեղ.` Creative Armenia

Տեսողական պատկերները, ձայները, ժամանակը, տարածությունը Քրիստինե Հարությունյանի գործիքակազմի մի մասն են: Լինելով խորաթափանց կինոստեղծող և Լոս Անջելեսի Կալիֆոռնիայի համալսարանի (անգլ.՝ UCLA) շրջանավարտ՝ նա իր կյանքը նվիրել է կինոյին, եթերայինը, աննկատը, հասկացութայինն ու ներզգայականը պատկերելուն: Եվ նրա նվիրվածությունն իր արդյունքն է տվել: «Աշխարհ»-ը՝ Քրիստինեի առաջին կարճամետրաժ ֆիլմը, մեծ աղմուկ է բարձրացրել հեղինակավոր փառատոներում, այդ թվում՝ Ռոտերդամի միջազգային կինոփառատոնում  (անգլ.՝ International Film Festival Rotterdam) և Էն Արբոր կինոփառատոնում (անգլ.՝ Ann Arbor Film Festival): Երևանի «Ոսկե ծիրան» 18-րդ միջազգային կինոփառատոնում այն արժանանացել է «Ոսկե ծիրանի կորիզ» մրցանակին լավագույն կարճամետրաժ ֆիլմի համար, իսկ կինոստեղծողը՝ Filmmaker Magazine-ի «2020 թվականի անկախ ֆիլմի 25 նոր դեմքեր» տիտղոսին։ Այնուամենայնիվ, այս բոլոր ձեռքբերումները, ներկայումս նկարահանվող էլ ավելի հավակնոտ ֆիլմի հետ մեկտեղ, թեև տպավորիչ են, սակայն ընդամենը  ստեղծագործական կյանքի սկիզբն են։

 

Այդ ամենն անհնարին կլիներ առանց խորամտության ու հոգածության, որով Քրիստինեն վերաբերվում է իր յուրաքանչյուր աշխատանքին: Իր հարցազրույցում նա կիսվել է որոշ ներըմբռնումներով՝ բոլորին հրավիրելով իր ստեղծագործական կյանք: Բացահայտե՛ք զարմանահրաշ գաղափարներն ու ծանոթացեք մեր՝ 2022 թվականի Creative Armenia-AGBU Fellow-ի հետ:

 

ՔԱ.- Պատմե՛ք մեզ մի փոքր, թե ինչպես սկսեցիք կինոստեղծողի Ձեր ուղին:

​

Քրիստինե Հարությունյան.- Ես կինոստեղծող դարձած արվեստագետ եմ։ Երբ մոտ 18 տարեկան էի, իսկապես տարված էի կինոյով: Մեկ դոլար արժողությամբ արթ-հաուս DVD պնակներ էի վարձակալում A Video Store Named Desire կոչվող կորած-մոլորած տեսախանութից և ցանկացած հնարավորության դեպքում՝ տեղական կինոթեկ գնում:

 

Կինոն ամեն ինչից շատ էի սիրում, բայց չէի կարծում, որ կարող եմ զբաղվել դրանով: Տարիներ անց իմ այն ժամանակվա ընկերն ինձ ասաց, որ մտածում է կինոյի ֆակուլտետ ընդունվել, ու ես վերջապես բերանիցս թռցրեցի, որ ուզում եմ ֆիլմեր ստեղծել: Վերջին պահին դիմեցի ու ընդունվեցի: Երբ ասացի ընկերներիս ու ընտանիքիս, ինձ այն մեծ խոստովանություն թվաց, բայց, կարծես թե, բոլորը գիտեին, բացի ինձնից:

 

ՔԱ.- Կպատմե՞ք Ձեր ստեղծագործական ներշնչումների մասին և թե ինչ եք սովորել դրանցից:

 

Ք.Հ.- Կյանքը գերագույն ներշնչումն է, եթե իսկապես նրանից վերցնում ես հնարավոր ամենն ու չես վատնում ոչինչ: Ես սա հասկացա, երբ վերջերս Հայաստանում իմ առաջին խաղարկային սցենարն էի գրում. երկու տարի այս ֆիլմը ներընկալելուց հետո հինգ օրում գրեցի սցենարն ու որևէ բան գերակայելու կամ դասակարգելու կարիք չզգացի: Ես զերծ էի հղացքներից, ֆիքսված ծրագրերից կամ իմանալու և վերահսկելու կարիքից և ընդունում էի այն ամենը, ինչ ներկայանում էր ինձ: Աշխատանքի նման չէր: Այն ամենը, ինչ ազատություն, գեղեցկություն, իսկական ոգի է ներշնչում, անհավանական պարգև է, որը կարող ես ցանկացած տեղից ու ցանկացած մեկից ստանալ: Երբեմն մի դույլ ջուրը կարող է ավելի բոցավառել իմ ընթացքը, քան Լուկրեսիա Մարտելի ֆիլմը կամ Մայակովսկու բանաստեղծությունը:

 

ՔԱ.- Տատանվելով երազանքի և իրականության եզրին՝ Ձեր ստեղծագործական աշխատանքները տեսողականորեն վառ կերպով անսպասելի թեմաներ են արծարծում: Ինչպե՞ս եք որոշում՝ որ կինոլեզվով և ինչ պատմություններ պետք է պատմել ֆիլմի միջոցով:

 

Ք.Հ.- Ես ինձ հեքիաթասաց չեմ համարում և կինոն էլ հեքիաթասացության միջոց չեմ դիտարկում: Օգտագործում եմ տեսողության, ձայնի, ժամանակի և տարածության կինեմատոգրաֆիկ գործիքներն ու թույլ եմ տալիս իմ ներզգայությանն ուղղորդել, թե ինչպես պետք է այդ տարրերը միավորվեն կամ տարանջատվեն՝ փորձառություն ստեղծելու համար: Խուսափում եմ տրամաբանորեն հիմնավորել բնազդներս կամ որևէ քաղաքական ու սոցիալական ուղերձ ունենալ, փոխարենը՝ հետևում եմ այն ամենին, ինչ համակում է ինձ: Ստեղծագործելիս ցանկացած օրակարգ ունենալն ինձ անկյուն կարող է մղել։

 

Ինչ որ անում եմ, պետք է անհրաժեշտություն լինի, և, հաշվի առնելով, թե որքան երկար է ֆիլմի նկարահանման գործընթացը, ես պետք է տարված լինեմ ու անվերապահորեն հավատամ։ Եթե վստահ չեմ, ապա չլինող բան է: Ֆիլմ նկարահանելիս չեմ անցնի հաջորդ կադրին, եթե ինչ-որ բան այն չէ, քանի որ չեմ կարող ինքս ինձ ստել, իսկ կինոլեզուն կառուցվում է ինքն իր վրա:

 

Ք.Ա.- Ներկայումս կյանքի եք կոչում «Երազելուց հետո»-ն՝ Ձեր առաջին լիամետրաժ ֆիլմը: Մի փոքր պատմե՛ք նախագծի մասին։ Պատմության մեջ ի՞նչ դեր է խաղում հայկական ինքնության հետ Ձեր կապը:

 

Ք.Հ.- «Երազանքից հետո»-ն մի երիտասարդ աղջկա ոդիսականն է, որը փնտրում է հորը, ում մահը գաղտնի է պահվում նրանից: Դրա մի մասի համար հիմք են ծառայել իմ ընտանիքի գաղթի անբացատրելի մանրամասները՝ պատմված անձնական հիշողության խեղաթյուրված տեսապակու միջով:

 

Իմ հայկական ինքնությունը շատ անձնական է ու խճճված, սակայն ես դրանով չեմ առաջնորդվում իմ առօրյա կյանքում և հատկապես՝ իմ ֆիլմերում: Սովորաբար փոքր-ինչ կասկածամտորեն եմ վերաբերվում այն ստեղծագործություններին, որոնց համատեքստում արվեստագետի կենսագրությունն է, իբրև թե դրանից աշխատանքն էապես կարևոր կամ օրինական է դառնում: Սա իսկական մոլուցք է դարձել արվեստում։ Ֆիլմը պետք է իր սեփական ձայնն ունենա, իսկ ստեղծողի կողմից էլ հավելյալ արտարկման կարիք չունի:

 

Կյանքը հոսում է յուրաքանչյուր մարդու միջով, և ես այդ խթաններից հնարավորինս  շատերին եմ ուշադրություն դարձնում, ինչն անխուսափելիորեն իր արտահայտությունն է գտնում իմ ֆիլմերում՝ զգացողություններ, հիշողություններ, երազներ, վախեր, աղոթքներ, գիտելիքներ, հարաբերություններ. իմ ինքնության տարրերը նույնպես ցրված են այնտեղ, պարզապես՝ ոչ առաջնային կամ անգամ երկրորդական մակարդակում:

 

Ք.Ա.- Ձեր ստեղծագործական ուղին սկսել եք իբրև լուսանկարիչ՝ հետագայում անցնելով ռեժիսուրային, իսկ ավելի ուշ՝ արտադրությանը: Ի՞նչը ոգեշնչեց այդ անցումը: Ի՞նչ եք կարծում, Ձեր լուսանկարչական փորձառությունն ինչպե՞ս է ազդում ֆիլմեր գրելու և արտադրելու Ձեր ձևի վրա:

​

Ես առանձնապես չեմ հավատում արվեստի աշխարհին և ձգտում եմ նրան, ինչն ինձ առավելագույն ազատություն է տալիս: Կինոն միաժամանակ ավելի առեղծվածային է ու անմիջական՝ իբրև արվեստի ձև և նաև՝ արդյունաբերություն:

​

Լինելով լուսանկարիչ՝ դիտորդ լինելն իմ էությունն է։ Ես մտածում եմ ոչ թե պատմվածքի, այլ՝ տեսողական պատկերի, մթնոլորտի, էֆեկտի տեսանկյունից: Ֆիլմ ստեղծելու համար ես նախապես պատկերացնում և լսում եմ յուրաքանչյուր տարր, ապա միավորում եմ դրանք բոլորը ռիթմի ու տարածության միջոցով: Նախքան ֆիլմը նկարահանելն այն ամբողջությամբ առկա է իմ գլխում՝ կադրում եղած ամեն ինչի հետ մեկտեղ: Ես  նկարահանումների մանրամասն ցուցակներ եմ գրում ու միշտ գիտեմ, թե որտեղ պետք է լինի տեսախցիկը, և չափազանց ուշադիր եմ լուսավորության հարցում: Ապշում եմ, երբ ռեժիսորներն այս ամենը թողնում են կինոօպերատորին: Արդյո՞ք սա ռեժիսուրայի հիմնարար մաս չէ, կարևոր չէ՞ տեսակետ ունենալը։ Հավատացեք, որ այս ամբողջ նախապատրաստական աշխատանքն իրականում ազատություն է պարգևում: Այն ինձ հնարավորություն է տալիս չլարվել և դիտել նկարահանման հրապարակում, բաց լինել առաջ եկողի հանդեպ և ներկա լինել իմ դերասանական խմբի և նկարահանման աշխատակազմի հետ:

​

Ք.Ա.- Ձեր ո՞ր նախագծով եք առավել հպարտանում: Ինչո՞վ է այն առանձնահատուկ Ձեզ համար:

​

Ք.Հ.-Առայժմ՝ իմ «Աշխարհ»-ը կարճամետրաժ ֆիլմով: Հայաստանում ֆիլմեր նկարահանելը միշտ երազանք է եղել, և, հաշվի առնելով, որ «Աշխարհ»-ի մեծ մասը ես Լոս Անջելեսից եմ համատեղ արտադրել, ուշագրավ է, թե ինչպես ամեն ինչ գլուխ եկավ: Հայաստանում ֆիլմ նկարահանելն ամենևին հեշտ չէ և իր ուրույն տրամաբանությունն ունի։ Ես գոհ եմ այն հաջողությունից, որ ֆիլմն ունեցավ փառատոններում, սակայն ամենից շատ հպարտանում եմ այն ​​կինոգործիչների համայնքով, որոնց հետ ֆիլմը նկարահանելու համար աշխատել եմ Հայաստանում, և թե ինչպես է այժմ էլ այն շարունակում մեծանալ, երբ այնտեղ նկարահանվում է իմ առաջին լիամետրաժ ֆիլմը։ «Աշխարհ»-ը նկարահանվել է մինիմալ աշխատակազմով, և նկարահանման հրապարակում բոլորն իսկապես ցանկանում էին սատարել ու հավատում էին ֆիլմին: Բազմաթիվ անծանոթ մարդիկ էլ են օգնել՝ աջակցելով մեզ շատ ավելին, քան պատկերացնում են:

​

Մեկ այլ կարևոր իրադարձություն էր ֆիլմի ցուցադրությունը «Ոսկե ծիրան» միջազգային կինոփառատոնում: Համաճարակի սկզբից ի վեր դա առաջին ​​ցուցադրությունն էր, որին անձամբ ներկա էի: Իմ ֆիլմը մեծ էկրանին էր՝ խորհրդանշական թատրոնում, լեփ-լեցուն դահլիճի առջև. ոչինչ չի կարող համեմատվել դրա հետ: Չեմ կարծում, որ որևէ մեկը սպասում էր նման ֆիլմի, ոչ էլ, որ այն կարժանանա «Ոսկե ծիրան» մրցանակի։

​

ՔԱ.- Ո՞րն է Ձեր ստեղծագործական կարիերայի երկարաժամկետ տեսլականը:

​

Ք.Հ.- Ես այն չեմ դիտարկում իբրև կարիերա. դա ավելի շուտ կայացման գործընթաց է՝ ստեղծագործական կյանք: Հենց հիմա ես նկարահանում եմ իմ առաջին լիամետրաժ ֆիլմը։

​

ՔԱ.- Ի՞նչ եք նախատեսում անել որպես Creative Armenia-AGBU Fellow։

​

Ք.Հ.- Ես անմոռանալի ձմեռ եմ անցկացրել Հայաստանում՝ իմ խաղարկային սցենարը մի գյուղում գրելով և մեն-մենակ ողջ երկրով նկարահանման վայր որոնելով: Դա խոր փորձառություն էր: